De Vierde Golf streeft een economisch systeem na dat uitgaat van economische waardecreatie vóór en dóór alle leden van de samenleving. Een systeem dat uitgaat van het eerlijk verdelen van kennis, inkomen, zeggenschap, grond, voeding, huisvesting en zorg.
Nu de coronaschulden moeten worden terugbetaald, worden veel ondernemers in hun voortbestaan bedreigd. De lockdowns raakten vooral het midden- en kleinbedrijf, terwijl een flink aantal grote multinationals juist profiteerde. Ondernemen wordt voor het mkb sowieso steeds lastiger. Hun belangen worden amper gehoord in de politiek, de belangen van grote bedrijven domineren. Op 5 juli gingen we in Galerie Café Leidse Lente hierover in gesprek met Pancras Pouw, oprichter van beUnited, een vereniging die de belangen van ondernemers in het mkb vertegenwoordigt.
Ondernemen in coronatijd
Maar eerst vertelt Diana Lepelaar hoe de Leidse Lente mede door coronaschulden in zwaar weer raakte. Zij en andere ondernemers wilden in coronatijd niemand teleurstellen, deden hun best, en hadden vertrouwen in de overheid. Dat vertrouwen is nu gedaald tot het nulpunt. Voor corona had ze een kleine reserve opgebouwd, nu staat ze stevig in de min. Door schulden die zich opstapelden, door een energierekening die van 800 euro naar 2.700 euro per maand steeg. Nulurencontracten die van 9,40 naar 11,75 euro per uur gingen, met 32 mensen in dienst. De prijs van een kilo zalm die steeg van 18 naar 32 euro per kilo, ‘door de oorlog’. Het betekende continu puzzelen en heel veel stress. Crowfunding leverde veel mooie reacties op, en uiteindelijk een langlopende lening van iemand, met de woorden “voor corona waren we altijd welkom bij jou, nu ben jij welkom bij ons”. Maar veel collega-ondernemers hebben dat niet. Die waren gestart vanuit hun passie, maar zien hun onderneming verloren gaan. En nu moeten 300.000 bedrijven 19 miljard coronasteun en belastingschuld terugbetalen aan de overheid. 60.000 daarvan hebben er nog niets betaald, zij verwachten deze maand een deurwaarder.
Power play
Pancras vraagt wie in de zaal ondernemer is, wie dichtgegaan is, en wie een bekeuring heeft gekregen voor niet dicht gaan. Voor wie die inderdaad kreeg, is die boete geseponeerd. Die heeft zich dus laten intimideren, aldus Pancras, en daar kun je niet tegen procederen. Het was power play van de overheid. Als je dat niet besefte, was het als voetballen zonder dat je de spelregels kent. In de eerste paar lockdowns was er eigenlijk geen enkele wettelijke basis. Ook de Raad van State heeft dat geconstateerd. In de tweede helft van 2020 is begonnen met de tijdelijke Wet publieke gezondheidszorg, waarin een en ander werd vastgelegd met betrekking tot de genomen maatregelen. Maar je hebt als ondernemer je eigendomsrecht (je gebouw, bezittingen, goederen, het bedrijf), en als je daarin wordt beperkt is dat ongrondwettelijk.
beUnited
Pancras is van mening dat het afbreken van de verzuiling het begin geweest is van het opbouwen van een fuik, gericht op individualisering en op het bouwen van de ultieme ‘supply chain’ wereldwijd, waarbij alles zo snel mogelijk van a naar b wordt geleverd met zo min mogelijk marges. Pancras vindt dat een slechte ontwikkeling. Hij wil dat ondernemers lokaal betrokken blijven bij de samenleving. CEO’s van beursgenoteerde bedrijven interesseert dat niks. Toen Pancras zelf om hulp vroeg bij mkb-Nederland, constateerde hij dat het een merk van vno-ncw is geworden, en de afgelopen 10-15 jaar is omgebouwd van een belangenorganisatie voor mkb tot niet meer dan een uitvoeringsinstantie.
In 2013 heeft hij daarom beUnited opgericht als vrijwilligersorganisatie die zelfstandig ondernemerschap een krachtige eigen stem wil geven in politiek en media. Zo’n 40.000 ondernemers zijn lid. Hun bedrijven zijn klein, vaak met 8-9 mensen aan personeel (er zijn maar 1000-1500 mkb-bedrijven met 250 medewerkers in Nederland). Deze ondernemers zijn niet in staat tot samenwerken, zegt Pancras. “Pas als er houten planken voor hun ruit komen denken ze “oh, daar heb ik last van””. De ondernemer praat over zijn nieuwe auto, of over een investering voor zijn vrouw. Nooit over “hoe doe jij dat met bijvoorbeeld de fiscus”. Deze ondernemer verdient minder voor zichzelf dan voor zijn personeel. Het is iemand die iets goed kan, en daar mensen bij heeft gezocht en gevonden. Hij is niet erudiet. En voelt vooral verantwoordelijkheid: hij zal alles in het werk stellen om zijn bedrijf overeind te houden – maar vraagt niet tijdig om hulp. Pancras krijgt hen ook moeilijk bij elkaar.
Nederland heeft een hoge belastingdruk en is koploper in faillissementen, aldus Pancras. Dit jaar zijn dat er 23% meer dan vorig jaar, en Allianz Trade verwacht er volgend jaar 58% meer dan dit jaar. Verder verdwijnt 32-33% van de ondernemingen in buitenlandse handen. Zo is 80% van de tandartsbedrijven in buitenlandse handen. De gemiddelde supermarkt wordt gevuld door slechts tien bedrijven wereldwijd.
Om de kleine ondernemers op de been te houden helpt het als zij samen optrekken, schouder aan schouder. En ook als klanten geen internetaankopen meer doen, en zo min mogelijk digitaal betalen. “Koop lokaal, bij de boer, bij vrienden”, zegt iemand in de zaal. beUnited lobbyt voor de macht van het midden- en kleinbedrijf, en over partijen heen. Pancras probeert met politici aan tafel te zitten, met de Eerste Kamer, en in Brussel, en verbinding te zoeken met organisaties zoals De Vierde Golf.
Maatschappelijke waarde
Wat is het gevaar van het steeds dominanter worden van multinationals en het verdwijnen van de kleine bedrijven?
Vanuit de zaal wordt gewezen op de monopolisering van de dienstverlening. Zoals Uber, dat het plaatselijke taxibedrijf sloopt en zodra het het monopolie heeft, de prijs omhoog zal brengen. Dan is de klant het slachtoffer.
Ook wordt genoemd dat de globalisering van voedselketens gepaard gaat met enorme roofbouw elders, ten koste van kleine boeren, en dat het nu lijkt alsof dat steeds dichterbij komt. Je wilt een samenleving waar iedereen erbij kan horen en kan floreren. Daar zijn de kleine ondernemers voor nodig (die dan wel binnen de ‘doughnut’ van Kate Raworth opereren).
En: de lokale ondernemer heeft zorg voor zijn omgeving, en geeft om zijn clientèle. Dat gaat ook over zingeving: dat mensen zelf dingen kunnen produceren en uitvinden en die met hun omgeving kunnen delen. De lokale ondernemer zet lokaal mensen aan het werk, en als hij uit de bocht vliegt wordt hij door de gemeenschap toegesproken. Dit terwijl de wet- en regelgeving is toegespitst op shareholder value in plaats van stakeholder value.
Een arts uit de zaal geeft aan dat er verlies is van keuzevrijheid over hoe je wilt leven. Ze ziet buiten haar eigen integrale praktijk eenheidsworst: een druk om te volgen wat bedacht is ‘dat goed is voor jou’, terwijl daar vraagtekens bij te plaatsen zijn. Een push richting vegan bijvoorbeeld, waarvan de richtlijnen politiek gedreven tot stand gekomen zijn in plaats van wetenschappelijk.
Bij de afsluiting klinkt de oproep op om als ondernemers en linkse mensen actiever samen op te staan tegen de multinationals die de samenleving hun dictaten opleggen.